ผังเมืองยะลา ถูกได้รับว่าเป็นผังเมืองดีระดับโลก ด้วยการจัดสรรแบ่งโซนของพื้นที่ที่เป็นระเบียบ ถนนทุกสายไปรวมศูนย์กันในวงเวียน ผังเมืองที่ดีนี้หากย้อนไปใครเป็นผู้คิดและได้แรงบันดาลใจมาได้อย่างไร ข้อมูลได้ถูกบันทึกไว้ดังนี้
พระรัฐกิจวิจารณ์ (สวาสดิ์ ณ นคร) อดีตนายกเทศมนตรีเมืองยะลา และอดีตผู้ว่าราชการจังหวัดยะลา เป็นผู้วางรากฐานผังเมืองยะลาจนได้ชื่อว่าเป็นจังหวัดเดียวในประเทศไทยที่มีผังเมืองเป็นระเบียบเรียบร้อยและสวยงามที่สุด พระรัฐกิจวิจารณ์ไม่เพียงแต่วางผังเมืองให้จังหวัดยะลาเท่านั้น แต่ยังได้สร้างความเจริญให้แก่ตัวเมืองยะลาในหลายๆ ด้าน ซึ่งเป็นรากฐานที่มั่นคงและเป็นที่ประจักษ์ในฐานะ “คนดีศรียะลา” อยู่จนถึงปัจจุบัน คุณความดีของท่าน จึงเป็นแบบอย่างที่ดีและยิ่งใหญ่ให้แก่ลูกหลานชาวยะลาได้เรียนรู้และสืบสานแนวทางที่ดีนี้สืบต่อไป
พระรัฐกิจวิจารณ์เคยรับราชการ ดำรงตำแหน่งข้าหลวงประจำจังหวัดยะลาคนที่ 10 ระหว่าง พ.ศ.2456-2458 เมื่อออกจากราชการแล้วได้สมัครรับเลือกตั้งเป็นเป็นสมาชิกสภาเทศบาล และได้ดำรงตำแหน่งนายกเทศมนตรีติดต่อกันถึง 2 สมัย ตั้งแต่ พ.ศ.2480-2488 ในช่วงที่ท่านดำรงตำแหน่งนายกเทศมนตรีเมืองยะลา ท่านได้ทุ่มเทกำลังกาย กำลังใจเพื่อสร้างเมืองยะลาอย่างจริงจัง
โดยเริ่มตั้งเมืองยะลาที่ตำบลนิบง ตั้งแต่การวางผังเมืองเป็นวงเวียน 1-2 และ 3 เตรียมจัดผังสำหรับก่อสร้างสถานที่สำคัญของราชการ และให้การสนับสนุนจังหวัดในการย้ายศูนย์ราชการ เช่น ศาลากลางจังหวัด ที่ว่าการอำเภอเมืองยะลา ศาลจังหวัดยะลา และสถานีตำรวจภูธรจังหวัดยะลา จากตำบลสะเตงมาตั้งอยู่ในเขตเทศบาล จัดหาศูนย์กลางของตัวเมืองร่วมกับบิดาของนายอดุลย์ ภูมิณรงค์ซึ่งต่อมาเป็นที่สร้างศาลหลักเมืองยะลา และยังได้ความร่วมมือช่วยเหลือสร้างสำนักสงฆ์วัดพุทธภูมิ โรงเรียนประชาบาลตำตำบลสะเตง (ต่อมาเปลี่ยนเป็นโรงเรียนเทศบาล 1) และสถานีตำรวจบ้านนิบง
พระรัฐกิจวิจารณ์ ได้ตัดถนนสายสำคัญๆ คือ จากสถานีรถไฟยะลา ไปยังกิโลศูนย์ (มลายูบางกอก) ช่วงที่ 1 คือ ถนนพิพิธภักดี เป็นถนนคู่มีต้นประดู่ขึ้นเรียงรายตลอดสายดูร่มรื่นสวยงาม และช่วงที่ 2 จาก หอนาฬิกาถึงกิโลศูนย์ คือ ถนนสุขยางค์ รวมถึงได้ตัดถนนสิโรรสที่เป็นถนนสายเอกของเทศบาลเมืองยะลา มีเกาะกลางถนนมีทางเท้าขนาดใหญ่ มีต้นเฟื่องฟ้าสวยงาม เป็นที่เชิดหน้าชูตาของเทศบาลเมืองยะลาและได้ตัดถนนสายย่อยอีกหลายสาย ได้แก่ ถนนยะลา ถนนไชยจรัส ถนนรัฐกิจ ถนนปราจิณ ถนนพังงา ถนนรวมมิตร และได้สร้างสนามเด็กเล่น และสนามฟุตบอลครั้งแรก ซึ่งตั้งอยู่หน้าสำนักงานเทศบาลเก่า ปัจจุบันเป็นศูนย์เยาวชนเทศบาลนครยะลา นอกจากนี้พระยารัฐกิจวิจารณ์ยังเอาใจใส่พัฒนากิจการด้านโรงแรม ตลาดสด และโรงภาพยนตร์ให้มีขึ้นในเขตเทศบาลอีกด้วย
พระรัฐกิจวิจารณ์เป็นผู้มีประชาธิปไตยอย่างแท้จริง เห็นได้จากการดำเนินกิจการของเทศบาล หากจะทำอะไรจะต้องขอความเห็นจากที่ประชุมของสมาชิกเทศบาลก่อนเสมอ ท่านเป็นผู้มีความเสียสละทั้งเวลาและทรัพย์สินส่วนตัวให้กับราชการเป็นอย่างมาก ท่านเป็นผู้มีมนุษย์สัมพันธ์อันดีกับบรรดาข้าราชการและประชาชน จากที่กล่าวมาข้างต้น นับได้ว่า พระรัฐกิจวิจารณ์เป็นบุคคลที่เสียสละ มีความคิดริเริ่ม มีความมุ่งมั่นศรัทธา ที่จะทำให้จังหวัดยะลา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเขตเทศบาลมีความเจริญก้าวหน้าอย่างมาก จวบจนทุกวันนี้ สิ่งที่ท่านได้วางรากฐานไว้ให้ ได้รับการสานต่อให้เทศบาลนครยะลาเป็นเมืองที่มีผังเมืองที่ดี มีความสะอาด เป็นระเบียบเรียบร้อยที่สุดเมืองหนึ่งของประเทศไทย
เครดิต : เทศบาลนครยะลา
